مقدمه
در سال‌های اخیر، صنعت انرژی خورشیدی شاهد تحولی چشمگیر در طراحی و فناوری پنل‌های فتوولتائیک بوده است. یکی از مهم‌ترین نوآوری‌ها، پنل‌های خورشیدی دوفاسیال (Bifacial Solar Panels) هستند که توانایی جذب نور از هر دو سمت را دارند. این فناوری نه‌تنها بازده سیستم را افزایش می‌دهد، بلکه در برخی شرایط محیطی می‌تواند تا ۲۰ تا ۳۰ درصد انرژی بیشتری نسبت به پنل‌های سنتی تک‌وجهی تولید کند.
ساختار و عملکرد پنل دوفاسیال
پنل‌های دوفاسیال از سلول‌های خورشیدی خاصی ساخته شده‌اند که در هر دو سمت با شیشه پوشیده شده‌اند. این ویژگی باعث می‌شود نور منعکس‌شده از سطح زمین (Albedo light) نیز جذب شود.
🔹 اجزای اصلی:
شیشه دوطرفه با عبور نور بالا
قاب آلومینیومی سبک یا طراحی بدون قاب (frameless)
سلول‌های فتوولتائیک PERC یا HJT با بازده بالا
ماژول‌هایی با توان تولیدی بین 450 تا 600 وات
🔹 نحوه عملکرد:
نور مستقیم خورشید به سطح جلویی برخورد کرده و تولید توان می‌کند؛ در حالی که نور بازتاب‌شده از زمین، دیوار یا حتی برف، به پشت پنل تابیده و تولید انرژی اضافی انجام می‌دهد.
مزایای کلیدی فناوری دوفاسیال
| ویژگی | توضیح | درصد تأثیر تقریبی |
|---|---|---|
| افزایش تولید انرژی | جذب نور از پشت پنل | +10 تا +30٪ |
| طول عمر بیشتر | استفاده از شیشه مقاوم‌تر در دو طرف | +5 سال بیشتر از نوع عادی |
| بهبود عملکرد در شرایط برفی/بیابانی | بهره‌برداری از بازتاب سطح سفید | بازده بالاتر در زمستان یا مناطق کویری |
| کاهش هزینه تمام‌شده سیستم (LCOE) | تولید انرژی بیشتر در همان مساحت | 5–10٪ کاهش LCOE |
معایب و چالش‌ها
هرچند پنل‌های دوفاسیال آینده‌دار هستند، اما هنوز چند چالش دارند:
هزینه اولیه بالاتر (10–15٪ بیشتر) نسبت به پنل‌های مونوکریستالی معمولی
نیاز به طراحی نصب دقیق‌تر (زاویه، فاصله از زمین، رنگ سطح زیرین)
کمبود تجربه فنی در نصب و نگهداری در برخی کشورها
وزن بیشتر به‌دلیل استفاده از دو لایه شیشه
عوامل مؤثر بر بازده پنل دوفاسیال
بازدهی این پنل‌ها بستگی زیادی به شرایط محیطی دارد:
رنگ و جنس سطح زمین: سطوح سفید یا سیمانی بازتاب بیشتری دارند.
ارتفاع نصب: هرچه پنل از زمین بالاتر باشد، جذب نور از پشت بیشتر می‌شود.
زاویه نصب: زوایای 25 تا 35 درجه بهترین نتیجه را می‌دهند.
موقعیت جغرافیایی: مناطق برفی یا بیابانی بیشترین مزیت را دارند.
📊 نمونه واقعی:
در نیروگاه خورشیدی “Longyangxia” در چین، استفاده از پنل‌های دوفاسیال منجر به افزایش ۲۲٪ در تولید انرژی سالانه نسبت به پنل‌های مونو شد.
فناوری‌های نوین مرتبط با دوفاسیال
سلول‌های HJT (Heterojunction): بازدهی تا 25٪ و دمای کاری پایین‌تر
TOPCon Cells: افزایش بازده در هر دو سمت
Coated Glass: پوشش ضدانعکاس مخصوص برای پشت پنل
نمونه‌های موفق در جهان
پروژه NEOM عربستان سعودی – استفاده از ماژول‌های دوفاسیال 540 وات با زاویه نصب 30 درجه
نیروگاه خورشیدی قطر 2025 – ترکیب پنل‌های دوفاسیال با سیستم‌های ردیاب خورشیدی (Tracker)
Cleve Hill Solar Park (انگلستان) – بزرگ‌ترین پروژه خورشیدی اروپایی با فناوری Bifacial
راهنمای انتخاب برای مشتریان و نصابان
✅ اگر پروژه شما در مناطق پرنور با سطح بازتابنده (مانند زمین‌های ماسه‌ای، پشت‌بام سفید یا مناطق برفی) است، پنل دوفاسیال بهترین انتخاب است.
✅ در پروژه‌های کوچک‌تر با فضای محدود، پنل‌های دوفاسیال با ردیاب‌های تک‌محور می‌توانند بازدهی چشمگیری ارائه دهند.
✅ هنگام خرید، حتماً به موارد زیر توجه کنید:
میزان bifaciality factor (نسبت بازده پشت به جلو)
نوع سلول (PERC, HJT, TOPCon)
گارانتی تولید (معمولاً 30 سال)
آینده فناوری دوفاسیال در ایران
با توجه به شدت تابش بالا در بسیاری از مناطق ایران و وجود زمین‌های بازتابنده (کویر، برف زمستانی در شمال)، پنل‌های دوفاسیال می‌توانند بیش از ۱۵٪ افزایش انرژی نسبت به نوع معمولی ایجاد کنند.
چالش اصلی در حال حاضر قیمت بالا و کمبود تجربه نصب تخصصی است، اما با افزایش تولید داخلی و رقابت جهانی، انتظار می‌رود طی چند سال آینده هزینه‌ها کاهش یابد.
